Laura Dekker Revisited: Foute Fundamentals

Ik heb vele reacties gekregen op mijn blog over de jonge zeilster Laura Dekker dat vooral ging over de moderne verhouding staat/burger in Nederland. Haar zaak heeft een groot, persoonlijk emotioneel appel, maar tegelijk ziet vrijwel iedereen de symbool- en precedentwaarde. De vele, vaak contraire, meningen en inschattingen hebben mij gebracht tot een betere definitie van de fundamentele aspecten die ik in deze zaak zie en die mij verontrusten.

1. Probleem definitie: Welk probleem rechtvaardigt deze bemoeienis van staat en staatsorganen? Ik meen dat het vooral moet gaan om een (extern) maatschappelijk of publiek probleem waarin schade aan anderen wordt gedaan. In dit geval zie ik alleen schade aan gevestigde instituten, die zich voor gek gezet voelen door een puberend avontuurlijk meisje, zoals het schoolsysteem als onze invulling van de leerplicht. Dat was ook het eerste argument dat de bestuurlijk verantwoordelijken opvoerden. Velen menen echter, en ik denk terecht, dat ook de bescherming van het kind hier aan de orde is. Buitenlandse instanties hadden dat beter door en meldden dat ze ingrijpen op gronden van verwaarlozing. Dit maakt nogal uit: in het eerste geval zou in de pre-ICT-tijdperk opvatting van veel pedagogen Laura in Nederland moeten blijven om naar een schoolgebouw te kunnen gaan (alsof modern online onderwijs niet bestaat en alsof er geen discussie is over de kwaliteit van het daar gebodene), in het tweede geval moet met de ouders, beter dan nu, worden afgesproken hoe zij die bescherming en veiligheid tijdens de reis wel denken te waarborgen. De kinderbescherming als een strenge oom die meedenkt over een uniek geval. Dan is het niet zo'n beste start van zo'n 'gesprek' om ze te proberen uit de ouderlijke macht te zetten!
2. Prioritering: Is dit nu het grootste jeugdprobleem van Nederland en hebben al deze instanties niet veel grotere jeugdproblemen te tackelen? In diezelfde week hoorden we over: comazuipen, verslaving aan energiedrankjes, zinloos en zeer schadelijk geweld door Rotterdamse hooligans? Die problemen vormden ook de - wat mij betreft terechte - reden dat ze zoveel bevoegdheden hebben gekregen. Het zo snel en met zware maatregelen als ontzetting ouderlijke macht komen, geeft de indruk dat alleen media aandacht telt en dus die macht niet in goede handen is.
3. Proportionaliteit: Door de gebrekkige probleemdefinitie, het hals over kop handelen en het willen scoren in media logica is gegrepen naar veel te harde maatregelen. Ik zou graag een analyse zien van de gevallen waar de Kinderbescherming de afgelopen jaren voor de rechter ontzetting uit de ouderlijke macht heeft geëist afgezet tegen andere, mildere of meer besloten maatregelen. Mijn vermoeden is dat dat die analyse zal aantonen dat men hier veel verder is gegaan dan gebruikelijk.
4. Politieke besluitvorming: Uiteindelijk vindt dit alles plaats onder politieke leiding. Daarin viel me vooral het gebrek aan evenwicht, bezonnenheid en wijsheid op. Als iets eenmaal de media haalt, is een minister of staatssecretaris niet langer de verstandige en volwassen rem op een voorthollend proces, maar juist verder aanjagend. Maar: we spraken hier toch over Kinderbescherming! Is deze hele affaire en vooral hoe ze door staatsorganen in de publieke schijnwerpers is behandeld niet veel schadelijker voor haar dan zo'n hele zeilrace? Als ze in augustus gewoon was weggezeild, had geen leerplicht ambtenaar haar teruggehaald. Eenmaal in de kaken van de publiek opinie en daaropvolgend de staats machine word je als kind vermalen, door instanties die officieel op jouw welzijn uit moeten zijn! Een van de rechtvaardigingsgronden die wel wordt aangevoerd, op grond van de veronderstelling van een soort publiek tribunaal dat aan het werk zou zijn (zie mijn weblog van juni 2008 over het 'pech-moet-weg'- syndroom) , is de - publieke - verantwoording die de overheid heeft als onderweg iets mis gaat met Laura. Maar wie neemt er dan nu de verantwoordelijkheid als door dit 'gedoe' er psychisch iets misgaat met Laura?

Ik hoop dat we in het publieke debat over jeugdzorg en kinderbescherming nog even de tijd nemen over deze fundamentals na te denken, after the hype is over. Maar, helaas, uit mijn eigen analyse volgt de verwachting dat dat niet zal gebeuren.