Professionals de baas!

Eens per jaar word ik door het instituut KMBV gevraagd voorzitter te zijn van een jury die best practices in de zorg beoordeelt. Dit jaar trok in 10 minutengesprekjes weer een groot aantal zeer interessante voorbeelden aan ons oog voorbij. We kozen uiteindelijk unaniem voor het initiatief van Buurtzorg. Uit het juryrapport: "'Het beste halen uit professionals', zo kun je in een keer de reden van waardering door de jury omschrijven." Wat is namelijk het concept hierachter: biedt wijkverpleegkunde aan aan huisartsen, maar in een zeer kleinschalige, ondernemende constructie met duidelijke lokale aanspreekpunten en professionals die zelf de baas over hun werk en organisatie zijn. Geen vervreemding, geen onnodige bureaucratie, geen anonimiteit voor klant of partner (zoals de huisarts). De toekomst in de zorg is aan dit soort organisaties! Denk eens na: de officiële politieke mantra is al een tijdje dat klant en professional weer centraal moeten staan, maar wie levert er dan in, wie moet dan blijkbaar meer naar de zijlijn en bescheidener worden? Welke partij moet dan minder te vertellen krijgen? Ik denk managers en ambtenaren, wat denkt u?

Domplein als locatie voor een Nederlands Constitution Centre

Deze zomer was ik op werkvakantie in de USA. Eens in de 2 jaar ga ik naar het grootste congres ter wereld (zo'n 9000 deelnemers) over management en management research, namelijk van de Academy of Management. Dit jaar was dat in Philadelphia, de geboorteplaats van de United States of America. Daar werd de Declaration of Independence getekend door de 'founding fathers'. Daar hebben de Amerikanen ook 'The National Constitution Center' gesticht (met veel privaat geld en inzet!). De Amerikanen zijn daar heel trots op, niet alleen op de onafhankelijkheid zelf, maar vooral op inhoud en karakter van de grondwet. Al bij de oprichting van de USA was er veel onderlinge strijd, tussen staten, tussen volkeren, tussen noord en zuid. Gevoegd bij nieuwe staatsfilosofieën over de scheiding der machten is dat neergeslagen in hun grondwet. Daarmee was dat zowel een daad van creatie, van verzoening voor het hoger belang, als van diep inzicht in staatsvorming. De constitution is dus het DNA van de USA. Het boeiende van deze benadering is dat ze vervolgens even trots zijn en dat ook in dat Center uitgebreid laten zien waar ze allemaal fouten hebben gemaakt; ze zijn trots op hun fouten omdat ze die hebben moeten overwinnen en het diezelfde fantastische constitution is geweest die dat mogelijk maakte. Zulke fouten waren het laten rusten van het slavernijvraagstuk (dat later voluit terugkwam, eerst als burgeroorlog, later in de acties van het negerprotest onder leiding van Martin Luther King) en het niet toelaten van vrouwenkiesrecht. Maar er is ook heel veel strijd geweest over de bevoegdheden van de executieve macht (Johnson rond Vietnam, Nixon), hetgeen ook binnen diezelfde constitution is 'opgelost'. Ik zou voor Nederland willen dat we ook deze combinatie van historisch besef, trots en openheid (wat dacht u van onze rol in de wereldwijde slavernij of ons gedrag in toenmalig Nederlands Indie?) ten toon durfden te spreiden. De beste plek daarvoor is het Domplein in Utrecht, waar onze 'cradle' als onafhankelijke staat heeft gestaan.

Belle van Zuylen: symbool van Nederland

In de afgelopen periode heb ik me, samen met de Denktank van Public SPACE, bezig gehouden met het Belle van Zuylenproject. Het gaat hier om een enorme woon- en kantoortoren in het nieuwe uitleggebied van Utrecht, Leidsche Rijn. Het is een gedurfd ontwerp. Alle nieuwe technieken rond hoogbouw komen erin terug. Het is enorm complex met ruimte voor wonen, kantoren, hotel, museum, entertainment. Het wordt het hoogste gebnouw van Nederland en, helaas in mijn ogen, net niet het hoogste gebouw in Europa. Het past geheel in de nieuwe visie van de gemeenteraad van Utrecht om buiten de histosrische kern meer hoogbouw toe te laten. Wat wil je nu nog meer? Nou, Nederland wil, geheel volgens de anlayse in ons manifest, alleen maar minder. Het is zo gemakkelijk gezegd: 'Kan het niet een tandje minder?', 'Waar heb dat nou voor nodig?' Hoort u het al: het kleine leefbaargeluid, het 'doe maar gewoon'. Het leidde er zelfs toe dat een minister naarstig op zoek ging naar gronden om zich ermee te bemoeien en niet vanuit de positieve intentie dit nu eens voluit te steunen, neen ook daar om er de grasmaaier op te zetten. En wat was dan het argument (want in de Nederlandse ruimtelijke ordening is dit toch echt een zaak van een gemeente), juist: het is zo groot! Dus hier hebben we de bestuurlijke paradox ten top: als iets erg groot is, komt het boven Nederlandse maaiveldverhoudingen uit, is het - dus - een zaak van de rijksoverheid, maar niet met de intentie het verder op te tillen, maar juist om er nog een schepje op te doen in het kleinmaken! Zo komen we natuurlijk nooit een stap verder. Het onderbouwt mijn stelling dat deze rijksoverheid veel teveel intern, binnenlandse gericht is en juist niet doet waar ze voor is: vanuit buitenlands perspectief naar de kracht van Nederland kijken en deze stimuleren, desnoods tegen de interne verhoudingen in! Ik heb dit in een interview in Binnenlands Bestuur van 5 oktober gelukkig ook allemaal nog eens goed kunnen toelichten.

(Weer) een nieuw partijbestuur PvdA

Op 6 oktober j.l. woonde ik als gast het PvdA congres bij met een bijzondere belangstelling: op verzoek van Ruud Koole had ik de weken daarvoor meegeholpen een nieuw partijbestuur te formeren. Het vorige was onverwacht opgestapt na interne ruzie. Ruud was gevraagd als interim-voorzitter de 'boel bij elkaar te houden' tot er weer een nieuw gelegitimeerd partijbestuur was geaccordeerd door het congres. Want zo gaat dat in democratische partijen. Ik schrijf dit in de week waarin Marijnissen als verlicht despoot een volledig volgzaam gemaakt congres van de SP achter zich krijgt en kort nadat Verdonk haar 'beweging' aan het volk toont. Ik begrijp niet goed hoe je aan democratie kunt bijdragen met organisaties die in zichzelf geheel niet geloven in en handelen naar democratie. Word je eigen gedrag niet geacht een afspiegeling te zijn van je diepste overtuigingen, zeker als politicus? Moet ik uit de steun die zij hebben van het electoraat dan concluderen dat ook de Nederlandse kiezer eigenlijk af wil van de meerpartijen democratie en een ander soort duidelijkheid wil? Hopelijk dan niet het Chinese model van 'Maak Marijnissen ons aller grote leider', maar mogelijk wel het 'winner takes all'- principe van UK en USA? Hoezeer ik dus principieel ook voor democratie in politieke organisaties ben, en dus van harte bestuurlijk aan de basis heb gestaan van de huidige directe verkiezingen door de leden van fractievoorzitters/politieke trekkers en de partijvoorzitter in de PvdA, toch vind ik de vormgeving hiervan in de PvdA nog lang niet optimaal. Op alle niveaus in de partij is er namelijk sprake van een teveel aan 'spreiding van macht', maar zonder 'toezicht', zonder 'eenheid van leiding' en zonder 'integrale accountability'. Kort samengevat in simpele woorden: we kiezen weliswaar democratisch allerlei bestuursorganen, maar we vertrouwen ze te weinig om ze alle bestuurlijke macht te geven die bij die verkiezing en legitimering horen. Het bestuurlijk hoofdprincipe van de PvdA lijkt dus niet zozeer democratie, maar wantrouwen naar macht en leiderschap. Met behoud van het eerste, moeten we werken aan het tweede. Ook dat vergt leiderschap. Daar heb ik met dit partijbestuur en deze voorzitter alle vertrouwen in.